Infiltrerende verhardingen
De Infiltrerende Stad
Soms regent het zo hard dat de afvoer naar het riool het niet meer aankan. Zou het niet fantastisch zijn als overtollig regenwater gewoon door de straten en stoepen heen gedoseerd naar de ondergrond weg zou zakken, in plaats van wateroverlast te veroorzaken? In dit online artikel delen we de meest in het oog springende inzichten van recent onderzoek naar infiltrerende verhardingen. Voor het complete onderzoek klik hier.
Infiltrerende verharding als oplossing voor droogte en wateroverlast
Een infiltrerende verharding kan zeer effectief zijn om problemen met betrekking tot wateroverlast, hitte, én verdroging in het stedelijk gebied tegen te gaan. In diverse gemeenten zijn de afgelopen 10-12 jaar dan ook verschillende vormen van infiltrerende verhardingen aangelegd om het regenwater te infiltreren, te bergen, en vertraagd af te voeren.
Waarom wordt infiltrerende verharding niet vaker toegepast? Hoe kunnen we dat weer versnellen?
Toch hadden veel aannemers en leveranciers gehoopt dat het sneller zou gaan. Waarom gaat het langzamer dan zij verwacht hadden? Hier ligt een aantal praktische zaken aan ten grondslag. Door problemen met behaalde infiltratiesnelheid in de praktijk, onduidelijkheid over beheer en onderhoud, en onzekerheid omtrent de kosteneffectiviteit. In het project De Infiltrerende Stad (zie onder) is een antwoord gezocht op de vraag wat aannemers kunnen doen om de toepassing te versterken, en hoe we van infiltrerende verhardingen de standaard praktijk maken.
Wat maakt eigenlijk, of gemeenten wel of niet voor infiltrerende verhardingen kiezen? Dit hangt van een aantal zaken af:
- het vertrouwen tussen de samenwerkende partijen
- de betrouwbaarheid van de technologie,
- de kosten van aanleg, beheer en onderhoud
Om meer vertrouwen te creëren moet er meer aandacht komen voor de positieve aspecten van infiltreren. We hebben meer goede voorbeelden nodig en kennis over hoe het werkt, wat het kan en wat het kost.
Onderzoek: infiltreren werkt, mits goed beheerd en onderhouden
Met behulp van full-scale infiltratieproeven, uitgevoerd op meer dan 70 locaties door heel Nederland, is onderzocht hoe infiltrerende verharding functioneert in de praktijk. Daarbij is in het bijzonder gekeken naar het functioneren van infiltrerende verharding op de korte en lange duur, en is onderzocht hoe diverse systeemkenmerken en omgevingsfactoren het functioneren in de praktijk beïnvloeden. Met behulp van reinigingsproeven is beoordeeld wat het effect is van verschillende beheer- en onderhoudsmethodes op de infiltratiesnelheid.
Uitkomsten van dit onderzoek laten zien dat infiltrerende verhardingen in de praktijk veelal naar behoren functioneren. Bij de innovaties van partijen die aan dit onderzoek hebben deelgenomen zagen we dit in ieder geval bevestigd: Bufferblock, Flowsand, Drainvast, EWB. In een aantal praktijkgevallen loopt de infiltratiesnelheid van de infiltrerende verharding echter wel terug door de tijd. Hier is een cruciale rol weggelegd voor beheer en onderhoud, wat bepalend is voor het behoud van de infiltratiesnelheid. Beheer en onderhoud speelt dus een cruciale in het bewaren of verbeteren van de infiltratiesnelheid van infiltrerende verhardingen.
Maar wat mag het kosten?
Effectief of niet, de kosten blijven vaak bepalend. Veel aannemers en leveranciers merken dat gemeenten, ondanks de (bewezen) effectiviteit van infiltrerende verhardingen, toch niet snel geneigd zijn te kiezen. Een veelgehoorde opvatting is dan dat een infiltrerende verharding te duur is.
Is die opvatting terecht? Een maatschappelijke kosten-baten analyse geeft meer inzicht in de maatschappelijke kosten en baten van infiltrerende verharding en de relatieve kosteneffectiviteit van infiltrerende verharding ten opzichte van een traditionele herinrichting en andere maatregelen om wateroverlast op straat te beperken. De MKBA-toolbox “Het klimaat pas ook in uw straatje” is daarbij een flexibele rekentool voor zowel eindgebruiker als MKB-ondernemingen om meer inzicht te genereren in de kosteneffectiviteit van infiltrerende verharding in de praktijk.
Resultaten van dit onderzoek laten zien dat infiltrerende verhardingen in de praktijk kosteneffectief kunnen zijn, mits juist ontworpen gedimensioneerd en zorgvuldig aangelegd. Dat betekent soms dat je vanuit kostenoverwegingen niet de hele straat is infiltrerend maakt, maar een gedeelte daarvan. Het beoogd infiltratievermogen kan soms al met een kleiner deel van de straat- en parkeervakken bereikt worden. Berekeningen laten ook hier weer zien dat grondig beheer en onderhoud loont: het verlengen van de levensduur levert een verlaging van de aanlegkosten op welke opweegt tegen de jaarlijkse meerkosten van grondig beheer en onderhoud.
Met andere woorden: mits het goed ontworpen is en goed onderhouden wordt, levert een infiltrerende verharding de gemeente en haar inwoners op de lange termijn meer op dan dat zij kost.
Integraal ontwerpen met oog op de lange termijn
Veel (grotere) gemeenten hebben aparte uitvoeringsinstanties voor ontwerp en aanleg en beheer en onderhoud, met gescheiden budgetten, financieringsstromen en planningssystemen. Toch is het cruciaal om integraal te kijken naar het totale kostenplaatje, met andere woorden bij beslissingen in de ontwerpfase al nadenken over de consequenties voor aanleg, beheer en onderhoud. Dat kan betekenen dat een relatief duur ontwerp op lange termijn toch kosten-effectiever is, doordat het makkelijker te onderhouden is en zichzelf dus als het ware terugverdient.
Welke ontwerptips kunnen we dan meegeven voor het ontwerpen van infiltrerende verhardingen?
- Stem type fundering en constructieopbouw af op de waterdoorlatendheid van de ondergrond en omgevingsfactoren.
- Houd het infiltrerend oppervlak groot genoeg. Niet alleen in de goot of parkeervakken i.v.m risico op vervuiling.
- Maak het (externe) oppervlak dat afvoert op je infiltrerende verharding niet te groot. Bepaal de minimaal benodigde infiltratiecapaciteit.
- Leg wegprofiel zo vlak mogelijk aan: maximaal infiltrerend oppervlak en geen vuilophoping randen. Minder snel plassen!
- Alleen toepassen op plekken die goed en eenvoudig reinigbaar zijn, zoals de rijbaan. Niet alleen in de parkeervakken. Regelmatig vegen bij droog weer en periodiek intensief reinigen en het monitoren van de vervuilingsgraad.
- Beperk afstroming uit groen en tuinen. Extra ronde bladreinigen in de herfst. Ook in voorjaar bij bloesem en katjes.
- Bij nieuwbouw: stem boomsoort af op de infiltrerende bestrating.
- Let bij afrondende bouwwerkzaamheden op voor vervuiling van de infiltrerende voorziening
- Pas juiste materialen en combinaties toe! Straatlaag voldoende hard, doorlatend en stabiel en niet kalkhoudend. Voorkomt plaatwerking en vroegtijdige vervanging van het straatwerk.
- Waterpasserende bestrating alleen in woonstraten vanwege beperkte verkeersintensiteit.
Gedurende het project De Infiltrerende Stad zijn diverse hulpmiddelen ingezet en ontwikkeld waarmee de eindgebruiker kan worden overtuigd van het nut en de noodzaak van implementatie van infiltrerende verharding in de praktijk. Deze resultaten zijn gepubliceerd als onderdeel van dit onderzoek, en gepresenteerd op diverse interne en publieke bijeenkomsten. Het delen en uitwisselen van deze kennis, van voorbeelden, succesverhalen, en leerpunten vergroot daarbij het inzicht en vertrouwen. Communities en platformen zoals de WaterStraat, de Community of Practice Infiltrerende Verharding spelen hierin een belangrijke rol. Zij bieden MKB-ondernemingen, kennisinstellingen, én eindgebruikers de kans om wensen te formuleren, ervaringen uit te wisselen, kennis te delen, en innovaties onder het voetlicht te brengen. In aanvulling daarop biedt de website Climatescan.nl een interactief overzicht van klimaatadaptatie in de praktijk met visualisaties van meer dan 500 (inter)nationale projecten en functioneert op die wijze als database én startpunt voor kennisuitwisseling tussen MKB-ondernemingen, kennisinstellingen, en eindgebruikers zoals gemeenten.
Klimaatadaptatie is maatwerk en er bestaat geen one-size-fits-all. Protocollen voor de monitoring van infiltrerende verharding in de praktijk en flexibele rekentools zoals de MKBA-toolbox “Het klimaat past ook in uw straatje” bieden eindgebruiker én MKB’er de kans om de (kosten)effectiviteit van infiltrerende verharding op locatie op een betere wijze in te schatten, om op die wijze het vertrouwen van de markt in het potentiële succes van infiltrerende verharding in de praktijk te versterken, en daarmee op de langere termijn de toepassing van infiltrerende verharding in de praktijk te vergroten.
[1] Het project De Infiltrerende Stad is een samenwerking tussen de Hogeschool Rotterdam (penvoerder), Hogeschool van Amsterdam, Hanzehogeschool Groningen, Aquaflow BV, Bufferblock BV, Building Changes, Drainvast bv, Germieco, Water Innovation Consulting (Hemels water), Markus BV, EWB, Van Gelder Aannemingsbedrijf, Gemeente Bergen, Gemeente Groningen, Gemeente Rotterdam en het Hoogheemraadschap van Delfland
.
< Terug naar overzicht